ಹರಿಹರಪುರ: ಮಲೆನಾಡಿನ ಪವಿತ್ರ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ಥಳ

ಕರ್ನಾಟಕದ ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳ ಹಸಿರಾದ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿರುವ ಹರಿಹರಪುರ ಎಂಬುದು ಕೇವಲ ಒಂದು ಗ್ರಾಮವಲ್ಲ, ಅದು ನಿಸರ್ಗದ ಸೌಂದರ್ಯ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಸಮನ್ವಯವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವ ಪವಿತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳು ಎಂದರೆ ಮಲೆನಾಡಿನ ಹಸಿರು ಬೆಟ್ಟಗಳು, ಕಾಡುಗಳು, ನದಿಗಳು ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪತ್ತಿನಿಂದ ಕೂಡಿದ ಪ್ರದೇಶ. ಈ ಮಲೆನಾಡಿನ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹರಿಹರಪುರವು ತನ್ನ ಶಾಂತ ವಾತಾವರಣದಿಂದ, ನದಿಯ ನಾದದಿಂದ, ಮತ್ತು ದೇವರ ದರ್ಶನದಿಂದ ಭಕ್ತರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ.

ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕೊಪ್ಪ ತಾಲ್ಲೂಕಿನಲ್ಲಿ ಇರುವ ಈ ಗ್ರಾಮವು ನಗರ ಜಗತ್ತಿನ ಗಡಿಬಿಡಿಯಿಂದ ದೂರವಿದ್ದು, ಧ್ಯಾನ, ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಚಿಂತನೆಗೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಕಾಲಹರಣ ಮಾಡುವುದೆಂದರೆ ನದಿಯ ತೀರದಲ್ಲಿ ತಂಗಾಳಿ ಬೀಸುವ ನಾದ ಕೇಳುತ್ತಾ, ಹಕ್ಕಿಗಳ ಕೂಗು, ಮರಗಳ ನೆರಳು, ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದ ಘಂಟೆಯ ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿ ಮನಸ್ಸನ್ನು ತಂಪಾಗಿಸುವ ಅನುಭವ.

ಶಾರದಾ ಲಕ್ಷ್ಮೀನರಸಿಂಹ ಪೀಠವು ಈ ಗ್ರಾಮದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ಇದು ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಪೀಠ. ಇಲ್ಲಿ ಅಗಸ್ತ್ಯ ಕರಾರ್ಚಿತ ವಜ್ರಸ್ಥಂಭ ಲಕ್ಷ್ಮೀನರಸಿಂಹ ಸ್ವಾಮಿ  ಮತ್ತು ಶಾರದಾಂಬಾ ದೇವಿಗಳ ಆರಾಧನೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ಪೀಠವು ವೇದಪಾರಂಪರೆ, ಅದ್ವೈತ ತತ್ವ, ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಧರ್ಮದ ಬೆಳಕು ಹರಡುತ್ತಿದೆ.

ಈ ಪೀಠದ ಆಚರಣೆಗಳು, ಉತ್ಸವಗಳು, ಮತ್ತು ಪಾಠಶಾಲೆಯು ಧಾರ್ಮಿಕ ಜೀವನದ ಜೀವಂತ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಭಕ್ತರು ಇಲ್ಲಿ ಬಂದು ದೇವರ ದರ್ಶನ ಪಡೆಯುವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ನದಿಯ ತೀರದಲ್ಲಿ ಧ್ಯಾನ ಮಾಡಿ, ನಿಸರ್ಗದೊಂದಿಗೆ ತಾವು ಒಂದಾಗಿರುವ ಅನುಭವವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ.

ತುಂಗಾ ನದಿಯ ತೀರದಲ್ಲಿ ಹರಿಹರಪುರ ನೆಲೆಸಿರುವುದರಿಂದ, ನದಿಯ ಶಾಂತ ಹರಿವು, ಅದರ ತೀರದ ಮರಗಳು, ಮತ್ತು ನದಿಯ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಪುರಾತನ ಸೇತುವೆ—all these elements contribute to the village’s timeless charm. ಈ ನದಿ ಕೇವಲ ಜಲಮಾರ್ಗವಲ್ಲ, ಅದು ಈ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳದ ಜೀವಾಳವಾಗಿದೆ.

ಹರಿಹರಪುರದ ಹೃದಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿತವಾಗಿರುವ ಶ್ರೀ ಶಾರದಾ ಲಕ್ಷ್ಮೀನರಸಿಂಹ ಪೀಠವು ಕೇವಲ ದೇವಾಲಯವಲ್ಲ, ಅದು ಶತಮಾನಗಳ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಜೀವಂತ ಪ್ರತಿರೂಪವಾಗಿದೆ. ಈ ಪೀಠವು ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಪೀಠವೆಂದು ನಂಬಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಈ ಸ್ಥಳದ ಪವಿತ್ರತೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಗಂಭೀರಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅದ್ವೈತ ತತ್ವವನ್ನು ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿದ ಮಹಾನ್ ತಾತ್ವಿಕರು. ಅವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಪೀಠಗಳು ವೇದಾಧ್ಯಯನ, ಧರ್ಮೋಪದೇಶ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆ.

ಈ ಪೀಠದಲ್ಲಿ ಅಗಸ್ತ್ಯ ಮಹರ್ಷಿಯು ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿದ ವಜ್ರಸ್ಥಂಭ ಲಕ್ಷ್ಮೀನರಸಿಂಹ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವರ ಆರಾಧನೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. "ವಜ್ರಸ್ಥಂಭ" ಎಂಬ ಪದವು ದೇವರ ಸ್ಥಿರತೆ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಅಚಲತೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಅಗಸ್ತ್ಯರು ಭಾರತೀಯ ತಾತ್ವಿಕ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಋಷಿಗಳಾಗಿದ್ದು, ಅವರ ಕರಾರ್ಚಿತ ಮೂರ್ತಿಯು ಈ ಸ್ಥಳದ ಪೌರಾಣಿಕ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಲಕ್ಷ್ಮೀನರಸಿಂಹ ಸ್ವಾಮಿ—ವಿಷ್ಣುವಿನ ಉಗ್ರ ರೂಪ—ಭಕ್ತರಿಗೆ ರಕ್ಷಣೆ, ಧೈರ್ಯ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿ ನೀಡುವ ದೇವತೆ. ಅವರೊಂದಿಗೆ ಶಾರದಾ ಪರಮೇಶ್ವರಿ, ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯೆಯ ದೇವಿ, ಇಲ್ಲಿ ಆರಾಧಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಈ ದ್ವೈತ ದೈವಿಕ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯವು ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯ ಸಮನ್ವಯವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಈ ಪೀಠವು ಅದ್ವೈತ ತತ್ವದ ಬೆಳಕು ಹರಡುತ್ತದೆ, ಅಂದರೆ "ಜಗತ್ತು ಮತ್ತು ಆತ್ಮ ಒಂದೇ" ಎಂಬ ತಾತ್ವಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋಣವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಬೋಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವೇದಗಳು, ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರ ಭಾಷ್ಯಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಒಳಪಡುತ್ತವೆ. ಪೀಠದ ಆಚರಣೆಗಳು, ಉಪನ್ಯಾಸಗಳು ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಶಿಬಿರಗಳು ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುತ್ತವೆ.

ಹೀಗೆ, ಹರಿಹರಪುರದ ಶ್ರೀ ಶಾರದಾ ಲಕ್ಷ್ಮೀನರಸಿಂಹ ಪೀಠವು ಪೌರಾಣಿಕ ಮಹತ್ವ, ತಾತ್ವಿಕ ಗಂಭೀರತೆ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಶಾಂತಿಯ ತ್ರಿವೇಣಿಯಾಗಿ ಭಕ್ತರ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಅಡಿಗಟ್ಟಿದ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಇದು ನಿಸರ್ಗದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಯ ದೀಪವಾಗಿ ಬೆಳಗುತ್ತಿದೆ.

👉 ತುಂಗಾ ನದಿ: ನಿಸರ್ಗದ ನಾದ

ಹರಿಹರಪುರವು ತುಂಗಾ ನದಿಯ ತೀರದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿರುವುದರಿಂದ, ಈ ಗ್ರಾಮವು ನಿಸರ್ಗದ ಮಡಿಲಲ್ಲಿ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಾಗಿರುವಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ತುಂಗಾ ನದಿ, ಮಲೆನಾಡಿನ ಜೀವನಾಡಿಯಾಗಿ, ಶೃಂಗೇರಿ, ತೀರ್ಥಹಳ್ಳಿ, ಹರಿಹರಪುರ ಮುಂತಾದ ಪವಿತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ತಲುಪುತ್ತಾ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ನದಿಯ ತೀರವು ದಿನದ ಬೆಳಗಿನ ಜಾವ ಅಥವಾ ಸಾಯಂಕಾಲದ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಧ್ಯಾನಕ್ಕೆ, ಜಪಕ್ಕೆ, ಅಥವಾ ನಿಸರ್ಗದೊಂದಿಗೆ ತಾವು ಒಂದಾಗಿರುವ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಅತ್ಯಂತ ಸೂಕ್ತವಾಗಿದೆ. ನದಿಯ ಹರಿವು, ಹಕ್ಕಿಗಳ ಕೂಗು, ಮರಗಳ ನೆರಳು—all these create an atmosphere of serene contemplation.

ಈ ನದಿಯ ತೀರದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಸ್ನಾನ, ತೀರ್ಥಪ್ರದಾನ, ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು ಈ ಸ್ಥಳದ ಪವಿತ್ರತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ. ಭಕ್ತರು ನದಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ, ಪೀಠಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಈ ನದಿಯನ್ನು ಪವಿತ್ರ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರವೆಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಸೇತುವೆ, ನದಿಯ ತೀರ, ಮತ್ತು ಪೀಠದ ಸಮೀಪ—all together create a sacred geography where ನಿಸರ್ಗ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಒಂದಾಗಿ ಭಕ್ತನ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಶುದ್ಧಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ. ಇದು ಕೇವಲ ಪ್ರವಾಸ ಸ್ಥಳವಲ್ಲ, ಅದು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪುನರ್ಜನ್ಮದ ದ್ವಾರವಾಗಿದೆ.

👉 ಹರಿಹರಪುರಕ್ಕೆ ಯಾಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಬೇಕು?

• ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಶಾಂತಿಗೆ
• ನಿಸರ್ಗ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಯ ಸಮನ್ವಯಕ್ಕೆ
• ವೇದಪರಂಪರೆಯ ಅನುಭವಕ್ಕೆ
• ಮಲೆನಾಡಿನ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಆತ್ಮವನ್ನು ಅರಿಯಲು

👉 1000 ಗಣೇಶ ಪ್ರಪಂಚ: ರೂಪಗಳ ಪವಿತ್ರ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ

ಹರಿಹರಪುರದ ಶ್ರೀ ಶಾರದಾ ಲಕ್ಷ್ಮೀನರಸಿಂಹ ಪೀಠದ ಪವಿತ್ರ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿತವಾಗಿರುವ 1000 ಗಣೇಶ ಪ್ರಪಂಚ ಎಂಬುದು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯವಾಗಿದ್ದು, ವಿಘ್ನನಾಶಕ ಗಣಪತಿ ದೇವರ ವಿವಿಧ ರೂಪಗಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಇದು ಕೇವಲ ದೃಶ್ಯ ವೈಭವವಲ್ಲ—ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಕಲ್ಪನೆಯ ಮೂಲಕ ಗಣೇಶನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಅರ್ಪಿತವಾದ ಒಂದು ಪವಿತ್ರ ಯಾತ್ರೆಯಾಗಿದೆ.

👉 ಸಾವಿರ ರೂಪಗಳು, ಸಾವಿರ ಕಥೆಗಳು

ಈ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸಾವಿರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಗಣೇಶನ ವಿಗ್ರಹಗಳು ಪ್ರದರ್ಶಿತವಾಗಿವೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿಗ್ರಹವೂ ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿ, ಮೂಲ ಮತ್ತು ತಾತ್ವಿಕ ಅರ್ಥವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಗಳಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ:

• ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಶಿಲ್ಪಕಲೆ: ಚನ್ನಪಟ್ಟಣದ ಆಟಿಕೆಗಳು, ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಮಾರ್ಬಲ್, ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಕಂಚು, ಬಂಗಾಳದ ಮಣ್ಣು.
• ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆ: ಜನಜಾತಿ ಕಲ್ಪನೆಗಳು, ಜಾನಪದ ಶೈಲಿ, ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಶಿಲ್ಪ, ಆಧುನಿಕ ಆಬ್ಸ್ಟ್ರಾಕ್ಟ್ ರೂಪಗಳು.
• ವಸ್ತು ವೈವಿಧ್ಯತೆ: ಕಲ್ಲು, ಮರ, ಲೋಹ, ಮಣ್ಣು, ಗಾಜು, ಫೈಬರ್, ಪುನರ್ ಬಳಕೆಯ ವಸ್ತುಗಳು.

ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿಗ್ರಹವು ಗಣೇಶನ ಬಾಲ ರೂಪ, ನೃತ್ಯ ರೂಪ, ಯೋಧ ರೂಪ ಅಥವಾ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಶಕ್ತಿ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿಯ ವಿಭಿನ್ನ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ.

👉 ಧ್ಯೇಯವಿರುವ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ

1000 ಗಣೇಶ ಪ್ರಪಂಚವು ಭಕ್ತಿಯ ಮತ್ತು ಸೃಜನಶೀಲತೆಯ ಜೀವಂತ ಆರ್ಕೈವ್:

• ಭಕ್ತರಿಗೆ ಗಣೇಶನ ರೂಪಗಳ ತಾತ್ವಿಕ ಅರ್ಥವನ್ನು ತಿಳಿಸುವುದು
• ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವುದು
• ಅಪರೂಪದ ಶಿಲ್ಪ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವುದು

ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿಗ್ರಹದೊಂದಿಗೆ ವಿವರಣಾತ್ಮಕ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು ಇರುತ್ತವೆ, ಅವು ಅದರ ಮೂಲ, ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಹತ್ವವನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತವೆ.

👉 ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಅನುಭವ

ಈ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯವು ಹರಿಹರಪುರ ಪೀಠದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಇರುವುದರಿಂದ, ಭಕ್ತರು ದರ್ಶನದ ಜೊತೆಗೆ ಈ ಪವಿತ್ರ ಗ್ಯಾಲರಿಯಲ್ಲೂ ಪ್ರವೇಶಿಸಬಹುದು. ಇದು ಸಾವಿರ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಸಾವಿರ ಆಶೀರ್ವಾದಗಳ ಅನುಭವ ನೀಡುತ್ತದೆ.

👉 ಇದರ ಮಹತ್ವ

ಗಣೇಶನು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಿಯ ದೇವತೆ. ಈ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯವು ಗಣೇಶನ ವಿಶ್ವವ್ಯಾಪಿತ್ವ ಮತ್ತು ರೂಪಾಂತರಶೀಲತೆಯನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತದೆ. ನೀವು ಭಕ್ತರಾಗಿರಲಿ, ಕಲಾಪ್ರಿಯರಾಗಿರಲಿ ಅಥವಾ ಕುತೂಹಲಪೂರ್ಣ ಪ್ರವಾಸಿಗರಾಗಿರಲಿ—1000 ಗಣೇಶ ಪ್ರಪಂಚವು ಭಾರತದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಕಲ್ಪನೆಯ ಅಪೂರ್ವ ಝಲಕ್ ನೀಡುತ್ತದೆ.

ನಮಗೆ ಗಣೇಶ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿ ಕೊಟ್ಟ ಶ್ರೀಯುತ ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿಗಳಿಗೆ ನಮ್ಮ ಆತ್ಮೀಯ ನಮನಗಳು. ಕುದುರೆ ಮುಖ ಅದಿರು ಕಾರ್ಖಾನೆಯಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡಿ ನಿವೃತ್ತರಾಗಿ ತಮ್ಮ ಇಳಿವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ನಿಸ್ವಾರ್ಥವಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಅವರಿಗೆ ನಮ್ಮ ಅಭಿನಂದನೆಗಳು. 

ಆರ್ಥಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳು

 "ಆರ್ಥಿಕತೆಯೇ ಎಲ್ಲದಕ್ಕೂ ಆರಂಭ ಮತ್ತು ಅಂತ್ಯ. ಬಲಿಷ್ಠ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಿಲ್ಲದೆ ಯಾವುದೇ ಸುಧಾರಣೆಯೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ." — ಡೇವಿಡ್ ಕ್ಯಾಮರನ್

ಹಣವು ಎಲ್ಲಾ ಅಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಅದು ಬಹುಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಕಾರ್ಲ್ ಮಾರ್ಕ್ಸ್ ಅವರ ಆರ್ಥಿಕ ನಿರ್ಧಾರವಾದಿತ್ವ ಸಿದ್ಧಾಂತದ (Theory of Economic Determinism) ಪ್ರಕಾರ, ಸಮಾಜದ ಎಲ್ಲಾ ಅಂಶಗಳು ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತವಾಗಿವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಜಾಗತಿಕ ಬದಲಾವಣೆಯೊಂದಿಗೆ ನಮ್ಮ ಆರ್ಥಿಕತೆಯೂ ಹೆಜ್ಜೆಹೆಜ್ಜೆಗೂ ಬೆಳೆದು ಮುಂದುವರೆಯಬೇಕು.

1947ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದಾಗ, ಎರಡು ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ನಡೆದ ಪರಕೀಯರ ಶೋಷಣೆಯಿಂದ ದೇಶ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಕುಸಿದಿತ್ತು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಂತರ, ಭಾರತವು ಸಾಮಾಜಿಕತೆಯ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಆಯ್ದುಕೊಂಡಿತು. ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗವು ಬಡತನ ನಿವಾರಣೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಯೋಜನೆ ರೂಪಿಸಿತು. ಎರಡನೇ ಐದು ವರ್ಷದ ಯೋಜನೆ, ಮಹಾಲನೋಬಿಸ್ ಯೋಜನೆ (Mahalanobis Plan) ಎಂದೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದಿದ್ದು, ಸರ್ಕಾರದ ನೇತೃತ್ವದ ಕೈಗಾರಿಕೀಕರಣವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿತವಾಗಿತ್ತು.

ನವರತ್ನ, ಮಹಾರತ್ನ, ಮಿನಿರತ್ನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಉದಯ

ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಂತರ ಭಾರತವು ಸಾಮಾಜಿಕತೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಯೋಜಿತ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು. ಈ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರದ ಸ್ವಾಮ್ಯದ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಉದಯಿಸಿತು: 

·  ನವರತ್ನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು: NTPC (National Thermal Power Corporation), ONGC (Oil and Natural Gas Corporation), BHEL (Bharat Heavy Electricals Limited) ಮುಂತಾದವು. ಇವು ದೇಶದ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದವು.

·  ಮಹಾರತ್ನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು: ಇವು ನವರತ್ನಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯ. ಉದಾಹರಣೆ: Indian Oil Corporation, Steel Authority of India.

·   ಮಿನಿರತ್ನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು: ಇವು ಸಣ್ಣದಾದರೂ ಲಾಭದಾಯಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು. ಉದಾಹರಣೆ: Airports Authority of India, BSNL. 

ಲೈಸೆನ್ಸ್ ರಾಜ್ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಕ್ಷೇತ್ರದ ನಿರ್ಬಂಧ

1950–1980ರ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ "ಲೈಸೆನ್ಸ್ ರಾಜ್" ಎಂಬ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿತ್ತು:

·         ಉದ್ಯಮ ಆರಂಭಿಸಲು ಸರ್ಕಾರದ ಅನೇಕ ಅನುಮತಿಗಳು ಅಗತ್ಯವಿತ್ತು.

·         ಉತ್ಪಾದನೆ, ಬೆಲೆ, ವಿತರಣೆಯ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣ.

·  ಉದಾಹರಣೆ: ಒಂದು ಕಾರ್ಖಾನೆ ಆರಂಭಿಸಲು 80ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಅನುಮತಿ ಪತ್ರಗಳು ಬೇಕಾಗುತ್ತಿತ್ತು.

ಇದರಿಂದ:

·         ಖಾಸಗಿ ಉದ್ಯಮಗಳು ಬೆಳೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ.

·         ಹೊಸ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ, ಜಾಗತಿಕ ಸ್ಪರ್ಧೆ—all were stifled.

 ಸರ್ಕಾರದ ರಕ್ಷಣೆ ಹೊಂದಿದ ಉತ್ಪಾದಕರು

ಭಾರತೀಯ ಉತ್ಪಾದಕರು:

·         ಸರ್ಕಾರದ ರಕ್ಷಣೆ ಹೊಂದಿದ್ದರು: ಅಂದರೆ, ವಿದೇಶಿ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಇಲ್ಲ, ಆದ್ದರಿಂದ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಒತ್ತಡವಿರಲಿಲ್ಲ.

·         ಉದಾಹರಣೆ: Ambassador ಕಾರು, Doordarshan ಟಿವಿ—ಇವು ದಶಕಗಳ ಕಾಲ ಯಾವುದೇ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಿಲ್ಲದೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದವು.

 1991ರ ಆರ್ಥಿಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕ ಸ್ಪರ್ಧೆ

1990ರ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತವು ತೀವ್ರ ಆರ್ಥಿಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿತ್ತು:

 

·         ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯ ಭಂಡಾರ ಕೇವಲ 15 ದಿನಗಳ ಆಮದುಗಳಿಗೆ ಸಾಕಾಗುವಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಉಳಿದಿತ್ತು.

·         ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಣಕಾಸು ನಿಧಿ (IMF) ಮತ್ತು ವಿಶ್ವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿಂದ ₹7,000 ಕೋಟಿ ನೆರವು ಪಡೆಯಲು ಭಾರತವು ತನ್ನ ಚಿನ್ನದ ಬಂಡಾರವನ್ನು ಲಂಡನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಅಡ ಇಡಬೇಕಾಯಿತು, IMF ನೆರವಿಗೆ ಮೊರೆ ಹೋಯಿತು.

ಈ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು ಭಾರತವನ್ನು 1991ರ ಹೊಸ  ಆರ್ಥಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ತೆರೆದುಕೊಂಡಿತು:

      ·         ಲೈಸೆನ್ಸ್ ರಾಜ್ ಕಡಿತಗೊಂಡಿತು.

·         ವಿದೇಶಿ ಹೂಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡಲಾಯಿತು.

·         ಖಾಸಗಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಲಾಯಿತು.

·         ಉದಾಹರಣೆ: Maruti Suzuki, Infosys, Airtel ಮುಂತಾದ ಕಂಪನಿಗಳು ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಲು ಈ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟವು.

2017ರ GST ಸುಧಾರಣೆ – “ಒಂದು ದೇಶ, ಒಂದು ತೆರಿಗೆ”

GST (Goods and Services Tax) ಅನ್ನು 2017ರ ಜುಲೈ 1ರಂದು ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಯಿತು:

·         ಉದ್ದೇಶ: ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟದ ಅನೇಕ ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ  ಏಕೀಕೃತಗೊಳಿಸುವುದು.
·         ಹಳೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ: VAT, Service Tax, Excise Duty, Entry Tax ಮುಂತಾದವು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ವಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.

·         ಹೊಸ ವ್ಯವಸ್ಥೆ: CGST, SGST, IGST ಎಂಬ ಮೂರು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ತೆರಿಗೆ ಸಂಗ್ರಹ 

ಪರಿಣಾಮಗಳು:

·         ವ್ಯಾಪಾರ ಸುಲಭತೆ: Truck‌ಗಳು ರಾಜ್ಯ ಗಡಿಗಳಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ; E-way bill ವ್ಯವಸ್ಥೆ.

·         ಉದಾಹರಣೆ: Flipkart, Amazon ಮುಂತಾದ ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್ ಕಂಪನಿಗಳು ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಸರಳವಾಗಿ ವ್ಯಾಪಾರ ನಡೆಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.

·         IMF ವರದಿ: GST ದರ ಕಡಿತಗಳು ಉಪಭೋಗ ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆಗೆ ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಿವೆ, US tariffಗಳ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ತಡೆದಿವೆ.

·         2025ರ ಪ್ರಗತಿ: GST 2.0 ರೋಲೌಟ್ ನಂತರ ಉಪಭೋಗದ ಪ್ರಮಾಣ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ, ಉದ್ಯೋಗಾವಕಾಶಗಳು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿವೆ.

ಎಲ್ಲಾ ವರ್ಗದ ಜನರಿಗಾಗಿ ಆರ್ಥಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳು

ಆರ್ಥಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ಕೇವಲ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಉದ್ಯಮಗಳು ಅಥವಾ ಬಂಡವಾಳದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿರಬಾರದು. ಅವು ಗ್ರಾಮೀಣ, ಶ್ರಮಿಕ, ಬಡ, ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಜನರ ಜೀವನಮಟ್ಟವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಸಹ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕು. ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಯೋಜನೆಗಳು:

 1. ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಜನಧನ್ ಯೋಜನೆ (PMJDY)

·         ಉದ್ದೇಶ: ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಭಾರತೀಯನಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆ.

·   ಉದಾಹರಣೆ: ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದ ಶಾಂತಮ್ಮ ಎಂಬ ಮಹಿಳೆ, ಈ ಯೋಜನೆಯ ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆ ತೆರೆದು, DBT (Direct Benefit Transfer) ಮೂಲಕ ಪಿಂಚಣಿ ಹಾಗೂ ಗ್ಯಾಸ್ ಸಬ್ಸಿಡಿ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

2. ರೇಷನ್ ಅಂಗಡಿಗಳ ಸುಧಾರಣೆ

·         ಉದ್ದೇಶ: ಬಡ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಕಡಿಮೆ ದರದಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯಗಳು.

·         ಉದಾಹರಣೆ: ಪDS (Public Distribution System) ಮೂಲಕ ಬಡ ಕುಟುಂಬಗಳು ಗೋಧಿ, ಅಕ್ಕಿ, ಸಕ್ಕರೆ, ದಾಳುಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ದರದಲ್ಲಿ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಡಿಜಿಟಲ್ ರೇಷನ್ ಕಾರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಬಯೋಮೆಟ್ರಿಕ್ ದೃಢೀಕರಣದಿಂದ ಪಾರದರ್ಶಕತೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.

3. ಆಯುಷ್ಮಾನ್ ಭಾರತ ಯೋಜನೆ

·         ಉದ್ದೇಶ: ಬಡ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಉಚಿತ ಆರೋಗ್ಯ ವಿಮೆ.

·   ಉದಾಹರಣೆ: ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದ ಕೃಷಿಕ ರಾಮು, ಹೃದಯ ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆಗೆ ₹5 ಲಕ್ಷದವರೆಗೆ ಉಚಿತ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ, ಈ ಯೋಜನೆಯ ಮೂಲಕ.

ನಗರ ಮತ್ತು ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಜನರಿಗೆ

4. ಸ್ಮಾರ್ಟ್ ಸಿಟೀಸ್ ಮಿಷನ್

·         ಉದ್ದೇಶ: ನಗರ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಸುಧಾರಣೆ, ಡಿಜಿಟಲ್ ಸೇವೆಗಳು.

·       ಉದಾಹರಣೆ: ಬೆಂಗಳೂರು, ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ, ಮೈಸೂರು ಮೊದಲಾದ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಮಾರ್ಟ್ ಟ್ರಾಫಿಕ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಡಿಜಿಟಲ್ ಕಚೇರಿಗಳು, ಪಾರ್ಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಸುಧಾರಣೆ.

5. ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆ

·    ಉದಾಹರಣೆ: IISc, IITs, AIIMS ಮುಂತಾದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅನುದಾನ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ, ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ.

ಆರ್ಥಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ಸಮತೋಲನದೊಂದಿಗೆ ರೂಪಗೊಳ್ಳಬೇಕು:

·         ಬಡತನ ನಿವಾರಣೆ

·         ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣದ ಪ್ರವೇಶ

·         ಉದ್ಯೋಗ ಸೃಷ್ಟಿ

·         ಡಿಜಿಟಲ್ ಒಳಗೊಳ್ಳುವಿಕೆ

ಇವುಗಳ ಮೂಲಕ "ಸರ್ವೋತ್ತಮ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಸರ್ವಜನ ಹಿತಕ್ಕಾಗಿ" ಎಂಬ ತತ್ವವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬಹುದು.

1991ರ ಆರ್ಥಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ನಂತರ ಭಾರತವು ಮಾನವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದೆ — ಸಾಕ್ಷರತೆ, ಆರೋಗ್ಯ, ಜೀವನಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ.

ಮಾನವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸೂಚ್ಯಂಕ (HDI) – ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಗತಿ

HDI (Human Development Index) ಎಂಬುದು ಆರೋಗ್ಯ, ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಜೀವನಮಟ್ಟದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ದೇಶದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಅಳೆಯುವ ಸೂಚ್ಯಂಕವಾಗಿದೆ. 1991ರ ನಂತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಈ ಮೂರು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಗತಿ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ:

1. ಆರೋಗ್ಯ – ಶಿಶು ಮರಣದ ಪ್ರಮಾಣ ಕಡಿತ

·         1990ರಲ್ಲಿ ಶಿಶು ಮರಣದ ಪ್ರಮಾಣ 80/1000 ಆಗಿದ್ದರೆ, 2023ರಲ್ಲಿ ಅದು 27/1000ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ.

·   ಉದಾಹರಣೆ: ಆಯುಷ್ಮಾನ್ ಭಾರತ ಯೋಜನೆಯ ಮೂಲಕ ಬಡ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಉಚಿತ ಚಿಕಿತ್ಸೆದೊರೆಯುತ್ತಿದೆ, ಇದು ತಾಯಿ-ಮಕ್ಕಳ ಆರೋಗ್ಯ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ.

2. ಶಿಕ್ಷಣ – ಸಾಕ್ಷರತಾ ಪ್ರಮಾಣ ಏರಿಕೆ

·         1991ರಲ್ಲಿ ಸಾಕ್ಷರತಾ ಪ್ರಮಾಣ 52% ಇದ್ದರೆ, 2023ರಲ್ಲಿ ಅದು 77% ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ.

·  ಉದಾಹರಣೆ: ಸರ್ವಶಿಕ್ಷಾ ಅಭಿಯಾನ, ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ಭೋಜನ ಯೋಜನೆಗಳು ಗ್ರಾಮೀಣ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಶಾಲೆಗೆ ಸೆಳೆಯಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿವೆ.

3. ಜೀವನಮಟ್ಟ – ಆದಾಯ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ

·         Gross National Income (GNI) ಪ್ರತಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ 1991ರಲ್ಲಿ $1,200 ಇದ್ದರೆ, 2023ರಲ್ಲಿ ಅದು $7,000 (PPP) ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ.

·    ಉದಾಹರಣೆ: MGNREGA ಯೋಜನೆಯ ಮೂಲಕ ಗ್ರಾಮೀಣ ಉದ್ಯೋಗಾವಕಾಶಗಳು ಹೆಚ್ಚಿದ್ದು, ಖಾಸಗಿ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಹೂಡಿಕೆಗಳಿಂದ ನಗರ ಉದ್ಯೋಗವೂ ವೃದ್ಧಿಯಾಗಿದೆ.

 ಜಾಗತಿಕ ಪೈಪೋಟಿ ಮತ್ತು ನೀತಿನಿರ್ಧಾರಕರ ಎಚ್ಚರಿಕೆ

ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಸ್ಥಿರವಲ್ಲ; ಜಾಗತಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಪರಿಸ್ಥಿತಿಕ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಆರ್ಥಿಕ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಪುನರ್‌ವಿಮರ್ಶೆಗೆ ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತವೆ.

ಉದಾಹರಣೆಗಳು:

·     AI ಮತ್ತು Automation: ಉದ್ಯೋಗದ ಸ್ವರೂಪ ಬದಲಾಗುತ್ತಿದೆ; ನೀತಿನಿರ್ಧಾರಕರು skill development ಮತ್ತು reskilling ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

·    ಜಾಗತಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟುಗಳು: 2008ರ ಹಣಕಾಸು ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು, 2020ರ ಕೋವಿಡ್—ಇವು ಭಾರತವನ್ನು ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪನೆಗಾಗಿ ಹೊಸ ನೀತಿಗಳತ್ತ ಒತ್ತಾಯಿಸಿವೆ.

·         ಸುಸ್ಥಿರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಗುರಿಗಳು (Sustainable Development Goals-SDG) ಗುರಿಗಳು: ಭಾರತವು 2030ರ ಸುಸ್ಥಿರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಆರೋಗ್ಯ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಪರಿಸರ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ.

ಕೊನೆಯ ಮಾತು:

ಆರ್ಥಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ಒಂದು ಗುರಿಯಲ್ಲ, ಅವು ನಿರಂತರ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ. ನೀತಿನಿರ್ಧಾರಕರು ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಸಮಾನತೆ, ನಾವೀನ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಸಮಾವೇಶ, ಜಾಗತಿಕೀಕರಣ ಮತ್ತು ಸ್ವಾವಲಂಬನೆ ನಡುವೆ ಸಮತೋಲನ ಸಾಧಿಸಬೇಕು. ಆಗ ಮಾತ್ರ ಭಾರತವು $5 ಟ್ರಿಲಿಯನ್ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಕನಸು ಸಾಧಿಸಿ, ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ನಾಗರಿಕನನ್ನು ಉನ್ನತಿಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. 

ಮೂಲ: CSR Editorial Blog